بررسی رابطه استقلال بانک مرکزی با بازار پولی از طریق نرخ تورم ونقدینگی

در ایران استقلال همواره موجب تیره شدن روابط بین دولت و بانک مرکزی بوده است تا جایی که در برخی زمان ها رئیس بانک مرکزی به موجب عدم توانایی مقاومت در برابر خواسته های دولت از سمت خود کناره گیری و یا عزل شده است. در این تحقیق ما با در نظر گرفتن شاخص استقلال بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در دوره سالهای 82 تا 92 به بررسی سیاست های پولی و تغییرات حجم نقدینگی و تورم پرداخته ایم. ابتدا با توضیح پیرامون نحوه محاسبه شاخص های استقلال توسط کوکرمن ، پرسشنامه ای با این مضمون طراحی و شاخص واقعی استقلال توسط 96 تن از کارشناسان و خبرگان بانک مرکزی که در دهه مذکور در این بانک شاغل بوده اند تکمیل گردید و نتایج نشان داد که بسیاری از خبرگان بر کاهش استقلال بانک مرکزی در دوره مزبور تاکید داشته اند. همچنین تعویض 3 رئیس کل در دوره مزبور و نرخ محاسبه شده آن (0.48) ، نسب به متوسط آن در ادوار گذشته رقم بالای تعویض را نشان می دهد. نتایج محاسبات نشان می دهد که شاخص استقلال واقعی بانک مرکزی در دوره مذکور برابر 0.287 بوده که نسبت به سالیان قبل کاهش یافته است. و این به دلیل وجود دخالت در سیاست های پولی بانک مرکزی بوده است. همچنین روند تغییرات نقدینگی و نرخ تورم در دوره مذکور در ایران افزایش بسیار زیادی داشته است. در ادامه به بررسی رابطه استقلال بانک مرکزی با سیاستهای پولی از طریق داده های از جمله تورم ، تولید ناخالص داخلی، نقدینگی 24 کشور که ازآمارهای موجود در پایگاه صندوق بین المللی پول بدست آمد ،پرداخته، و طبق مدل ارائه شده، نقدینگی وتورم با استقلال بانک مرکزی همبستگی و رابطه معکوس داشته که در این رابطه عوامل دیگری نیز دخیل هستند. در نهایت خروجی این تحقیق نشان داد که در ده سال گذشته شاخص های استقلال بانک مرکزی بهبود نیافته و نرخ تورم و حجم نقدینگی نیز افزایشی چشمگیر داشته اند. علی ایحال به طور قطع نمی توان گفت که افزایش این مولفه ها به طور کامل وابسته به استقلال بوده اند، ولی این نکته را می توان عنوان نمود که بین آنها رابطه وجود داشته و استقلال بانک مرکزی بر سیاست های پولی تاثیرگذار بوده است.